Columns Harry Verhoeven

Gesjoemel

Nadat autofabrikant Volkswagen met een gemanipuleerd dieselluchtje tegen de publicitaire snuffellamp was gelopen, bleek ook het Koreaanse Samsung gegrepen door nul op de meter. De beeldkwaliteit van pulp doorweekte televisieprogramma’s, wordt via geraffineerde software automatisch op ‘motion lighting’ gezet, waardoor energiemetingen favorabel uitpakken. Een reden voor de milieumaffia om de vlag uit te hangen zou ik denken. Uit betrouwbare bron heb ik vernomen dat er momenteel ook onderzoek wordt gedaan naar geritsel binnen de cementindustrie. Jarenlang zouden vakbond gerelateerde arbozakkenvullers stiekem hun voet op de weegschaal hebben gehouden waardoor er vermoedelijk minder cement in de buidel zat dan daarop vermeld. Gespecialiseerde betonrotjuristen rondom het HSL-project broeden op een miljoenenclaim. Zolang ik mij bewust ben van mijn bestaan zag en hoorde ik van groot tot klein, van dichtbij tot veraf, zwendel en bedrog. Toen ik in 1966 als 16-jarige metselaar de eerste winter meemaakte, bleek het een nationale sport te zijn om bouwvakkers met verkleumde handen en ijspegels aan de neus een handtekening te laten plaatsen op het vorstverletformulier. Met plezier deed ik daaraan mee omdat ik niet wist wat ik deed, zoals ik destijds wel meer niet wist. Bovendien viel die ‘kruimelfraude’ in het niet bij de vele klaplopers die misbruik maakte van de ziektewet. IJsvrijgesjoemel van destijds heeft geleidelijk plaats gemaakt voor kwaliteitsgesjoemel wat door ontbreken van vakmanschap tot norm is verheven. Over gesjoemel kan ik mij op mijn leeftijd niet meer zo druk maken, maar wel over mijn kleinkinderen die ik nog niet heb. Hoe zouden zij over veertig jaar de gevolgen ervaren van de toenemende multiculturele samenleving, de uit de hand gelopen volksverhuizingen en de gedegradeerde bouwopleidingen? Technologische ontwikkelingen (vooral gedomineerd door economisch denken) zullen in toenemende mate tot ontmenselijking van de arbeid leiden. Ik zal het niet meer mee maken, maar wedden dat er op de bouw dan ook niet meer gerookt mag worden?

Cultuurverstoring

Harry heeft jarenlang een column verzorgd in het blad Cobouw

Terwijl het miljardencircus van Jeroen Bosch afgelopen week weer door Den Haag paradeerde, staat er elders in het land een circus diep onder water en op omvallen. Te weinig toeschouwers, geen wilde dieren en te veel concurrentie van sjiek gesubsidieerd kerstvariété. Wel 120.000 euro uit de staatsruif lappen voor 70 knollen achter de koninklijke bolderkar, maar geen steun voor het volkse dwergwerpen waarvoor de circusdirecteur zich persoonlijk garant had gesteld. Beide cultureel erfgoed, maar het ene wel wat meer dan het andere. Tijdens de jaarlijkse chapeau parade viel het mij op dat Alexander Pechtold niet alleen met zijn gezicht trok, maar ook met zijn linkervoet. Naar het schijnt heeft hij in zijn eigen onderdanen geschoten met het referendumwetje dat van de zomer in werking is getreden. De ‘GeenPeil’ online handtekeningenactie voor een volksraadpleging tegen een verdere uitbreiding van de Europese Unie is niet echt koren op de molen van het pro-Europese keffertje. Het sociaal-liberaal kroonjuweel is een prachtig instrument om de nietszeggende meerderheid hun alleszeggende afgevaardigden duidelijk te maken wat er echt speelt in dit land. Europese eenwording is niet alleen één groot bedrog en gevaar, maar ook onomkeerbare cultuurverstoring. Terwijl aan alle kanten tot schrik van de Russen, de buitengrenzen verruimd worden, moeten in allerijl de binnengrenzen in ere worden hersteld. Wij zijn zo Europees dat de vliegtuigen die in Eindhoven opstijgen meteen een geluidsoverlast veroorzakende bocht over de naastliggende dorpen moeten maken, omdat ze anders boven militair Belgisch grondgebied vliegen en dat is verboden. Zou Hans ‘bijbaan’ Alders aan zijn kletstafel dan nooit op het idee zijn gekomen om die militaire grens dan maar op zijn Europees een stukje op te schuiven, waardoor Eindhoven Airport kan groeien zonder dat er allerlei professionele klagers blijven dwarsliggen? Goddank zijn er ook nog mooie dingen in het leven: Brabanders zijn de gelukkigste mensen van Nederland.

Slapjanus

“Wat ik er als beroepscriticaster van vond als de ROC in Leiden alsnog failliet was gegaan?” Ik gaf antwoord met een wedervraag: “wat zouden die 9000 studenten, hun ouders en 700 betrokken docenten ervan gevonden hebben als de meest besproken mbo-school van Nederland op de fles was gegaan?”. Wat een prachtige monumenten hebben ze daar, mijn complimenten voor de initiatiefnemers, de ontwerpers en de bouwers. Zou er ook een Rembrandt op de kamer van de directievoorzitter hangen? Eigenlijk zouden alle onderwijsvoorzieningen er zo uit moeten zien. Het deed me met wrange pijn terugdenken aan die tijd dat ik zelf nog metselles gaf in een noodbarak onder asbest golfplaten, met enkel glas en een stinkende oliekachel in het centraal. In die twaalf jaar dat ik het daar heb volgehouden werd niet alleen de accommodatie een vervallen gedoetje, maar ook het beroepsonderwijs zelf. Ik krijg nog rillingen over mijn rug als ik aan de koude winters terugdenk. Beter het belastinggeld besteden aan mooie scholen dan aan Haagse ambtenaren rustplaatsen en lamlendige uitkeringstrekkers die het verrekken om te werken. Wat dat betreft heb ik genoten van Hansje Labbekak die vond dat uit de publieksruifvretende hoogopgeleiden best wel gewoon asperges kunnen steken. Als bonus krijgen ze het zonnetje erbij en mag van hem ook nog de radio aan. Zo’n verstandige ‘handen uit de mouwen’ mening mag beloond worden met een flesje wijn: chapeau! Jammer, en daarom neem ik die fles wijn weer terug, dat hij dan onder hypocriete druk zijn uitspraak weer betreurd; wat een slapjanus. Nee, dan heb ik meer waardering voor de bouwpartners die gezamenlijk een moderne cao zijn overeengekomen. Ik heb me in het verleden nogal eens negatief uitgelaten over hun gebrek aan lange termijn beleid, maar als je het voor mekaar krijgt om 17 jaar uit te trekken om ‘ouwelullendagen’ af te bouwen heb je wel visie.

Belevingscontrast

Soms kan een klein berichtje je blik op dingen in een klap veranderen en zelfs een psychische last worden voor de resterende jaren dat je nog lucht hapt. Zeker als zo’n kleine boodschap in verband wordt gebracht met een grote boodschap. Microbiologen kwamen namelijk onlangs tot de schokkende conclusie dat een gemiddelde mannenbaard meer poepbacteriën bevat dan een gemiddeld openbaar toilet. Het zal wel een wetenschappelijk schijtverhaal van niks zijn, maar vanaf nu zal ik toch wel met een bijgesteld idee kijken naar Sinterklaas en de Kerstman. Het was overigens niet het enige schokkende nieuws dat ik vernam na mijn terugkeer in de reguliere wereld van overconsumptie en materialisme. Nadat ik ook nog las dat de nieuwe toegangspoortjes op de treinstations door zwartrijtuig werden gebruikt als een hordenhindernis, heb ik meteen een weekvoorraad nog te lezen kranten in de papierkliko gemieterd. Het belevingscontrast met mijn teruggetrokken verblijf in het prachtige Benedictijnen klooster van Vaals, waar ik in contemplatieve stilte en rust mijn pretzonden kon evalueren, viel me zwaar. Deze keer had ik mij nuttig gemaakt in de steenhouwerij van Broeder Leo en mijn gedachten laten versmelten met het ritmisch getik in de harde steen. Zelfs mijn dagelijkse behoefte aan een glaasje wijn ging probleemloos aan mij voorbij en ik meende zelfs iets te begrijpen van de onbegrijpelijke keuze om jarenlang een monastiek leven te leiden. Terwijl ik de middeleeuwse handgeschreven boeken door mijn handen liet glijden vond ik geen selfie, maar wel mijzelf terug. Plots besefte ik dat de elektronische toegankelijkheid van de wereld een maatje te groot is voor een normaal mens. Pater Van de Laan (die het klooster in Vaals heeft ontworpen) ging uit van de reeks cella, hof en domein als een vloeiende verbinding tussen binnen en buiten welke onze geest maximaal kan bevatten. Ik denk dat hij gelijk heeft.

USB-poortje

Naast een te duur betaalde ‘keynote speaker’ die zichtzelf veel interessanter vond dan alle gasten in de zaal, zat er ook een duurzame ‘stroomversneller’ op het podium. Met gesuggereerd idealisme maakte hij van zijn eigen tegenstrijdige performance één groot leugensterspotje. Zijn installatiebedrijf was intelligent, dacht extreem mee met de opdrachtgever en wist efficiënte investeringen door de opdrachtgever om te zetten in comfortverbetering en kostenbesparingen. Wat hem betreft was er in de toekomst helemaal geen energiemeter meer nodig. Toen er vanuit de zaal een vraag kwam waarom zijn monteurs in de bouw ‘s winters in alle vroegte dikke kabels uitrolden om de energieverslindende breedstralers te ontsteken en ‘s zomers om drie uur in de middag hun gereedschap bij elkaar zochten om te vertrekken, viel het even stil op het podium. Het werd nog stiller toen bekend werd dat elke monteur van hem in een eigen bedrijfsbusje toerde en dat wekelijks zijn afvalcontainer vol stukken buis, kabels en restanten luchtkanalen geledigd moest worden. Duurzaamheid moet niet over ‘nul-op-de-meter’ gaan maar over verbrassen, respect en nederigheid. De achterafborrel tijdens het minisymposium viel niet goed. Hij bezorgde mij ’s nachts visioenen over de duurzaamheid van mijn eigen leven. In mijn droom fantaseerde ik namelijk dat het christelijk sacrament van de ziekenzalving voorafgaande aan mijn sterven, werd vervangen door een back-up operatie. Middels een aansluiting op een USB-poortje, dat jaren geleden al eens achter mijn rechteroor was geplaatst, werd via een kabeltje mijn gehele kunnen, denken en doen getransplanteerd naar een laptop. Aan dat data-konvooi kwam maar geen einde, een goede reden om wakker te worden en te beseffen dat dood gaan de grootste verkwisting is die er bestaat. Een leven lang voor de kat zijn viool energie steken in het verrijken van de geest, emoties verzamelen en het opslaan van herinneringen. En dat alles om uiteindelijk tot duurzaam stof weder te keren.

Utopia

Hebben jullie ook zo genoten van dat fragment waarin twee ‘aannemers’ al vloekend en tierend met elkaar verbaal op de vuist gingen? In eerste instantie zag ik er een opgeblazen cao-conflict in tussen Bouwend Nederland en de Aannemersfederatie, maar dat bleek later een Freudiaanse vorm van wensdenken te zijn. Plaats delict was namelijk een afgesloten psychiatrische enclave in de nabijheid van Laren, waar een stelletje verknipte figuren ‘twenty 4 seven’ gevolgd worden door camera’s. De basale zoektocht naar de beoogde ideale samenleving (die niet bestaat) gaat gepaard met een enorme verwerkingsdrift van stenen, hout en ander bouwmateriaal. De handige Harry’s, roddelaars en klaplopers fabriceren in hun bouwloods zonder architecten, constructeurs, bestemmingsplannen, vergunningen, veiligheidsaspecten of gefrustreerde ambtelijke handhavers. Zalig om te zien dat in zo’n vrijheid-blijheid-hippiecultuur ook zonder die regelgeving en CAO gebouwd kan worden. Er waren afgelopen periode meer leuke dingen die de lentekriebels in mijn broek een stuwing gaven. De EIB-prognose bijvoorbeeld dat er de komende 25 jaar een bouwopgave ligt van een kleine 400 miljard euro. Jammer dat zo’n losse flodder van nul en gene waarde is. Geen enkel onderzoeksbureau kan namelijk in de toekomst kijken, ook niet zo’n zwaar gesubsidieerde bedrijfstakclub. Maar goed, die positieve prognose zorgt in ieder geval wel voor een verbeterd vertrouwen bij de bouwondernemers, al kunnen ze zich er nog niet rijk mee rekenen. Er was nog meer voorjaarshumor in het land. Bijvoorbeeld de steunbetuigingen die massaal de Efteling binnenstroomde. Zwarte Koosje de lievelingszwaan van het sprookjespubliek, zou namelijk in diepe depressie en doodongelukkig zijn na het overlijden van soulmaatje Kees. Zijn droeve weersspiegeling in de prullenbak was namelijk opgemerkt door een zwanenfluisteraar die zich spontaan had aangemeld als hulpverlener. Online platvormen deden de rest. Nadat bleek dat Koosje helemaal niet van slag was, is die werkeloze lispel koekwaus spoorslags vertrokken naar Roemenië om twee aan alcohol verslaafde Russische beren te helpen af te kicken. Naar het schijnt een idee van John de Mol die er weer een nieuw televisieformat in ziet.

Nijenrodekletsers

Het kwam afgelopen week in een creatieve dialoog zomaar voorbij gevlogen: ‘truttenschudder met jarretelaandrijving’. Hoewel ik die aanduiding nog nooit eerder had gehoord, dacht ik in eerste instantie aan een ondeugend bouwmarktspeeltje voor mensen van mijn leeftijd die nog steeds in hun adolescentie periode zitten. Het schijnt namelijk dat deze grijze hippie doelgroep, geïnspireerd door een kneuterig pappen en nathouden verhaal, de onderdanige vanilleseks weer opnieuw heeft ontdekt en daarvoor allerlei inspirerende bouwmaterialen gebruikt. Vanaf nu zal ik toch wel moeite hebben om een rolletje duct-tape of pakje tyrips af te rekenen bij zo’n blond kassahuppeltrutje zonder daarbij een opwindende gedachte te krijgen. Maar nee hoor, mijn verwrongen brein zat weer eens op het ‘verkeerde spoor’. Het bleek namelijk de bijnaam te zijn van het in 1958 gelanceerde DAF-karretje waar geen versnellingsbak in zat. Deze rijdende koffiemolen uit de Williewortelgeest van Hub van Doorne was erg populair bij rijbewijszakkers, bejaarden, nonnen en andere vrouwelijke vrijgezellen die niet met een echt pienter knuppeltje overweg konden. Als kind droomde ik zweverig weg als ik aan die schatrijke fabrikanten families, zoals de Van Doornes, de Philipsen, of de Vroom en Dreesmanns dacht. Al die bloedverwanten hebben zich tijdig en veilig voor hun eigen portemonnee laten vervangen door afstandige durfinvesteerders en goedgebekte Nijenrodekletsers die nu met krokodillentranen staan te zeuren bij de vastgoedbaas (die meestal ook uit hetzelfde hout is gesneden) of de huur niet naar beneden kan. Het daarover inmiddels bereikte V&D akkoord is ongekend gevaarlijk en oerdom met een sneeuwbaleffect naar alles en iedereen. Even dom dan geld lenen aan een land waarvan je weet dat je het nooit terugkrijgt. Lullig voor al die mensen die zonder werk komen bij een faillissement, maar dat is nou eenmaal de consequentie van de zo gewenste marktwerking. Zo gewenst? Door wie eigenlijk??

Requiem

Wacht, dacht ik voordat ik verder pen, hier horen toepasselijke muziek en kledij bij. Nadat ik mij in een zwart pak had gehesen, mijn gezicht op half elf had gezet en de studio waarin ik werkte gevuld had met de zwaar gestreken cellotonen van Pacalbellys Canon in D majeur, sprong het vocht in mijn ogen. Was dit misschien de opmaat van mijn eigen eindigheid vroeg ik mij in alle treurigheid af. Op mijn werktafel lag het opengeslagen boek ‘De verwondering van het Maken’, de bouwbijbel waarin ik een jaar of acht geleden de volledige geschiedenis van Fundeon (en haar rechtsvoorgangers) in beeld had gebracht. Destijds bevroedde ik niet dat ik echt met geschiedschrijving bezig was. Bij zowel de oprichting als bij de ontwikkeling van de ambachtsschool en het leerlingstelsel was de bouwnijverheid een van de voornaamste initiatiefnemers geweest. Op instigatie van ir. J.J. van der Wal, destijds directeur van de ‘Bataafsche Aannemings Maatschappij’ uit Den Haag en vooraanstaand lid van de N.A.P.B., werd na gedegen onderzoek binnen de bedrijfstak op 9 september 1946 eensgezind door werkgevers en werknemers een ‘Landelijk Orgaan’ opgericht, genaamd ‘Stichting Vakopleiding Bouwbedrijf’. Duizenden leerlingen zijn via de consulenten van dit orgaan begeleid binnen hun vakopleiding, op weg naar een prachtige toekomst in de bouw en infra. Nu, na bijna zeventig jaar, wordt de stekker uit het laatste restantje leerlingwezen getrokken. Niet door werkgevers of door werknemers, maar door ambtelijke klootvegers uit Den Haag die geen benul hebben waarmee ze bezig zijn. Terwijl de in 1680 gecomponeerde muziek langzaam opging in de serene atmosfeer van mijn atelier, pakte ik mijn gitaar en sloeg de eerste akkoorden aan voor een nieuwe compositie. Boven de nog maagdelijke partituur krabbelde ik de titel: ‘Requiem van een vakopleiding’. Of het ooit een meesterstuk zal worden? Ik weet het niet, maar ik denk van wel.

Likmevestje

Maar liefst zeven jaren waren betaalde hobbyisten in de weer geweest om te achterhalen dat de abstracte zigzaglijn op een Javaanse zoetwatermossel van 500.000 jaar oud geen toevalligheid was, maar het gevolg van een bewuste activiteit van de ‘Homo Erectus’. Dat ‘artefact’ had ruim 100 jaar lang bij Naturalis in een bestoven schuif gelegen zonder dat ooit iemand er naar had omgekeken. Het nieuws van zo’n onthulling zorgde voor zinderende signaalstoffen in mijn lichaam. In dezelfde stoffige la lagen nog tientallen andere met haaientanden doorboorde mosselen, die eveneens bijdroegen aan het beeld van een primitieve kluiver die behoorlijk slim en handig was. Nou kan ik me bij zo’n ‘Homo Erectus’ van alles voorstellen, maar een tijdsspanne van 500.000 jaar is andere koek. Beleving van tijd, maar ook afstand, zijn zaken die je eigen leven betrekkelijk maken. Mijn verleden, dat langer is dan mijn vooruitzicht, staat op grote afstand van die toekomst. Hoe zou ik dat tijdsperspectief beleven als ik nu een dwarsliggende puber zou zijn? Mijn ‘geiten wollen sokken’ generatie heeft met flowerpower creativiteit, lang haar en gevaar voor eigen leven, in de jaren zestig het fundament gelegd voor een ‘idealistische’ samenleving. Na een halve eeuw kunnen we de balans opmaken wat dat heeft opgeleverd; een verrotte maatschappij met een cultureel niveau van ‘likmevestje’. De intellectuele progressieve vrijheid blijheid beweging van destijds, heeft bij de hedendaagse jeugd plaatsgemaakt voor een nieuw soort Burke conservatisme. Sixties thema’s zoals vrijheid, multiculturaliteit, seksgenot, antigezag, emancipatie en medezeggenschap, hebben plaats gemaakt voor kwesties omtrent identiteit, veiligheid, nationalisme, zingeving, onstoffelijkheid en werkgarantie. Als kalende babyboom puber, die zelf ook nog ooit met bloemen in zijn haardos heeft rondgelopen, besef ik dat vijftig jaar leven in geen verhouding staat tot een half miljoen jaar mossel. Wat ik óók besef is dat mijn generatie verplicht is de onder water staande ik-generatie met hun toekomst een handje te helpen, op welke wijze dan ook.

Verdonkeremanen

Een broodheer moet de mogelijkheid hebben om te kunnen aantonen dat iemand zich onterecht heeft ziek gemeld, desnoods met foto’s die hijzelf stiekem heeft gemaakt. Hoezo privacy? “Niets mee te maken” vond een Duitse rechter. Kijk dat zijn zo van die momenten dat je zou willen dat we de tweede wereldoorlog hadden verloren. Hier is het mogelijk om met behulp van een Arbokwakzalver maandenlang opgezadeld te zitten met een thuiszittende zogenaamde zieke werknemer die gewoon kan werken. Ja en als je dan maar lang genoeg nutteloos achter de geraniums hangt met op de achtergrond een chagrijnige vrouw, komt er heus wel een moment voorbij dat er wel iets aan de hand is. Een beetje normale werkgever wordt zelf beroerd van zulke personeelsleden; een goede reden om ze buiten te knikkeren en weer als zzp-er binnen te halen. Oké, lijkt een beetje overdreven maar ik zit er niet ver naast. Allemaal de schuld van de Haagse maffia die het ook klaar heeft gespeeld om 70 miljard AWBZ gelden te verdonkeremanen. Over Haagse dropveters gesproken. Ik wist niet wat ik hoorde: Staatssecretaris Sander Dekker had een oproep geplaatst om mee te denken over de toekomst van het onderwijs. “De wereld ziet er in 2032 geheel anders uit en daar moeten we ons op voorbereiden”, is de achterliggende gedachte. De inhoud van de vele twitter berichtjes gaven een aardige inkijk in de paranormale gesteldheid van ons multiculturele Nederlandse volkje. Ik ben overigens geen enkele suggestie tegengekomen om niet vooruit te kijken maar 40 jaar terug, daar waar volgens mij het hiernamaals ligt. Hoe zou onze hedendaagse samenleving eruit hebben gezien als ze 18 jaar geleden ook hadden nagedacht over de toekomstige volkshuisvesting, het onderwijs, zakkenvullers en bankengraaiers? Was het dan ook nodig geweest om in 2012 een geheim ‘Florijn’ scenario te ontwikkelen voor de terugkeer van de gulden? Ik denk het niet.